Məmməd İbrahimin “ Üç oğul anası “ kitabçasında gənc şairin bir neçə şeri və “Üç oğul anası “ adlı poeması verilmişdir.
Şerləri oxuyanda ürəyimdə doğma yurdumuza sonsuz bir məhəbbət coşur, müharibə tərəfdarlarına isə nifrətim qat-qat artır.
Sənətkarlıqla yazılmış, yeni fikirlərlə dolu olan “Köçəri quşlar“ şerində Azərbaycanın həmişəbahar guşəsi, rus şairi Aleksandr Smerdovun dediyi kimi “Ətirli Xəzər çiçəyi“ olan Lənkəranın gözəlliyi bu yerlərin özünəməxsus bir təravətlə verilmişdir. Şair qışda quşların qatar-qatar axıb Lənkərana gəlməsini çox gözəl mənalandırmışdır:
Qışı baharla keçən
Bu yerimi sevirlər.
Nə xoşbəxtəm quşlar da
Xəzərimi sevirlər !
Ən çox xoşuma gələn şerlərdən biri də “Muğanın şikayəti”dir. Azərbaycan ceyranlar oylağıdır. Azərbaycana həsr olunan ən gözəl şerlərdə təsadüfi deyil ki, ceyran ilhamla tərənnüm olunmuşdur. Ancaq çox təəssüf ki, son zamanlar doğma yurdumuzda, xüsusilə Muğanda ceyran xeyli azalmışdır. Mənim 25 yaşım olmasına baxmayaraq, kinofilmlərdən və muzeylərdən başqa heç yerdə yaxından ceyran görməmişəm. Əlbəttə , ovçuların insafı olsaydı, düzlərimizdən əli tüfəngsiz, səssiz-küysüz keçsəydilər, “o çöllər qızı “ da bizdən uzaqlaşmazdı. Nə qədər ki, gec deyil , bu barədə düşünmək lazımdır! Qoy, bizim doğma düzlərimizdə həmişə “ ceyran qaçsın, cüyür mələsin”, qoy, bu sözləri heç kəs unutmasın:
Belə gedərsə ancaq,
Gələn nəsillər sabah
Ceyranı çöldə deyil,
Muzeydə axtaracaq.
Ceyran azalıb,
Yaman azalıb!
Kitabçada “ Həzi burda doğulub” şeri başqa şerlərə nisbətən xeyli zəifdir. Bu şerdə gənc şairin obrazlı dili yoxdur, Azərbaycanın igid oğlu Həzi Aslanov haqqında o, yeni söz deyə bilməmişdir. Görünür, buna şerin forması mane olmuşdur.
“Üç oğul anası” adlı poema bütün sovet poeziyasında müharibə əleyhinə yazılmış ən gözəl əsərlərlə yanaşı dayana bilər. Poemanın qəhrəmanı Gülsənəm qarı üç oğul anasıdır, ərini çox ərkən itirmişdir.Uşaqları üçün həm ata, həm ana olmuşdur. Yç çinar qamətli, dərin məhəbbətli, dərin nifrətli, biləklərinin gücündən köklü qayalar qopan oğul böyütmüşdür. Gülsənəm xala oğullarının toyunu görmək həvəsilə gecə-gündüz çırpınır. Böyük oğlunun toyundan üç gün keçmiş müharıbə başlanır. Ana oğullarını yola salır:
--Gedin, tez qayıdın ! – söylədi ana –
Gedin qapımızı yağı döyməsin ,
Ancaq unutmayın: “ İgid olana
Gərək arxasından güllə dəyməsin !”
Oğullarının üçü də müharibədə qəhrəmanlıqla həlak olur. Gülsənəm xalanın evində üç gün vüsal, on üç il hicran görmüş gəlin: “ Mənə də ev, uşaq gərəkdir.”—deyib ərə gedir. Kəndin camaatı , kolxoz Gülsənəmə öz oğulları qədər qayğı göstərir. Ancaq ana üc oğulun dərdinə dözə bilmir. Dərd onu yıxır.
Üstündə yüz cavan baş əydi azı,
Ürəklər yenə də duydu bu dərdi:
Üç aslan biləkli oğul anası
Özgələr çiynində gora gedirdi...
Əziz gənc şair, sən müharibəyə qarşı əsil nifrət dastanı yaratmısan. Buna görə mən sənin kitabını yerə qoya bilmirəm. Gülsənəm xalalar onu dəfələrlə mənə oxutdurur, bu gün odla oynayanlara nifrət yağdırırlar. Dostlarım bu kitabı tez-tez məndən alır, ayrı-ayrı yerlərini əzbərləyirlər. Onu özümlə gəzdirməkdən cildi əzik-üzük olubdur. Ayrı-ayrı vərəqlər saralmışdır. Mənə elə gəlir ki, sən bundan inciməzsən. Bu, sənin yaradıcılıq müvəffəqiyyətindir. Bu , sənin mükafatındır. Axı ancaq zəif şerlərlə dolu kitablar rəflərdə səliqə ilə qala bilərlər. Sənin sözlərin isə vərəqlərdən beyinlərə, ürəklərə köçür. Arzu edirəm ki, gələcək kitabların da əllərdə bu sayaq gəzsin.
1961