Məmməd RAHİM
ÜÇ KİTAB HAQQINDA
Azərbaycan sovet şerinin sıralarına ildən-ilə ümid verən, ürəkləri fərəh hissi ilə dolduran gənc qüvvələr gəlir. Belələrindən biri Məmməd İbrahimdir. Onun “Üç oğul anası” (Uşaqgəncnəşr, 1961) kitabına nəşriyyat balaca bir müqəddəmə vermişdir. Burada deyilir ki, “Məmməd İbrahim Azərbaycanın istedadlı gənc şairlərindəndir”. Kitabdakı şerləri oxuyanlar nəşriyyatın bu qeydinə haqq verərlər. Məmməd İbrahimin şerləri yığcam, fikirləri aydındır. O, yazmaq istədiyi mövzulara ciddi yanaşmaq istəyir. “İlk eşqim, ilk əsərim” şerində Məmməd İbrahim deyir:
Deməyin ki, biganəsən
Sən məhəbbət dünyasına.
Məhəbbətlə ilk dəfə mən
Gəldim sənət dünyasına.
Bu sətirlər gənc şairin həyata məhəbbətlə yanaşmaq istədiyini, duyub- yaratmağa çalışdığını xəbər verir. M. İbrahim lirik şairdir. Insanların sağlam məhəbbətini ifadə etməkdə, saf duyğuların tərənnümündə o daha çox müvəffəq olur. “Necə unudum səni” şerində M. İbrahim sevişənlərin gözəl hisslərini, sədaqət və məhəbbətlərini səmimi ifadə edərək yazır:
Səyyah oluramsa – göz işlədikcə
Əvvəli, sonu yox bir düz olursan.
Mən səni gecələr unutsam – gecə,
Gündüzlər unutsam, - gündüz olursan.
Qoy bir an ürəyim rahat döyünsün,
Bu qədər insafsız olmaz ki, adam!
Yox, səni bir an unutmaq üçün,
Özümü bir yolluq unutmalıyam...
Bu sətirlər tükənməz bir eşqlə, sonsuz bir hərarətlə sevənlərin ürək çırpıntısının ifadəsidir. “Muğanın şikayəti”, “Yeddi bulaq əfsanəsi”, “Günahsız müqəssir” kimi şerlər onun kitabının qiymətini daha da artırır. Məmməd İbrahim Vətən torpağını, onun dağlarını, çaylarını hərarətlə təsvir edir. Azərbaycanın gözəl təbiətindən məhəbbətlə danışır. “Araz yadıma düşüb” şerində oxuyuruq:
Sahilində küləklər
Gəzməyib mənim qədər.
Sularında ördəklər
Üzməyib mənim qədər.
Qayasına baş qoyum,
Saçımı dalğa yusun.
Körpə kimi uyuyum
Səsilə dalğasının.
Araz yadıma düşüb
Hər teli min havalı,
O saz yadıma düşüb.
“Üç oğul anası” kitabında “Müharibə olmasa” adlı şerdə Məmməd İbrahim insanların ürəyindən gələn duyğuları, arzuları ifadə edərək yazır:
Bəşərin qapısından
Vaxtsız ölüm gen düşər.
Insanın saçlarına
Yüz yaşında dən düşər, -
Müharibə olmasa!
Rəssam dili ilə desək, bu, ciddi və geniş bir tablo üçün işlənilən yaxşı eskizdir. Məmməd İbrahimin kitabında müharibə əleyhinə “Üç oğul anası” adlı poema vardır. Bu əsərdə şair, sözün müsbət mənasında, qənaətcildir. O, yerli-yersiz baş alıb getmir, dörd misrada deyiləcək fikri on iki misra etmir, ciddi boyalarla ananın surətini yaratmağa çalışır. Bu ana bütün sovet adamları kimi, Vətən torpağını hədsiz məhəbbətlə sevir. Fəlakətlər törədən müharibənin dəhşətləri onu sarsıdır. Övladlarını itirməkdən vahiməyə düşsə də, Vətənin taleyini düşünəndə daha yüksəkdə durur. M. İbrahim “Üç oğul anası” poemasında Vətən məfhumunu geniş götürür. Onun qəhrəmanları ideal uğrunda vuruşur, Vətənin azadlığını qoruyur, gələcək nəsillərin səadətini mühafizə üçün döyüşür:
Yazdı,mən ölürəm, yaşasın Vətən,
Şərəfli ölümü alqışlayıram!
Yazdı, öz ömrümü, öz canımı mən
Gələn nəsillərə bağışlayıram.
Onun qəhrəmanları xalqlar dostluğu uğrunda vuruşurlar, böyük Sovetlər İttifaqını qoruyurlar:
Araz sahilində dünyaya gələn,
Dunay sahilində getdi dünyadan.
Belə oğulların anası alicənab və riqqətlidir, həssas qəlbə malikdir. Şair onun müharibə günlərindəki əhval-ruhiyyəsini belə təsvir edir:
Lampa işığına çörək bişirdi
Dedi: “əkin qalır, dağa qar düşüb”,
Isti otağında əsdi, üşüdü, -
Eşitdi şimala soyuqlar düşüb.
Döyüşdəki oğullarımızı belə təmiz ürəklə düşünən ananın qəlbi müharibə törədənlərə qarşı nifrətlə doludur.
1963