BƏXTİYAR POEZİYASININ İQLİMİ
Qədim Şərq əfsanəsinə görə, Leylinin atasının tərs inadını görən dostları Məcnuna «əl çək bu sevdadan, - deyirlər, yəni başına qız qəhətdir?». Məcnun barmağını kəsir. Qum üstünə tökülən qanı öz-özünə «Leyli, Leylig» yazır.
Bəxtiyar Vahabzadə haqqında danışanda həmişə gözlərim qarşısında poeziya sənətini Məcnun ehtirası, Məcnun çılğınlığı ilə sevən və bu sevda havasında çox zaman özünü unudan, özünü poeziya küləklərinin yedəyinə verən bir sənətkar, bir ədəbiyyat nəhəngi, oxucu-xiridar surəti canlanır.
O, universitetin müəllimidir, filoloji elmlər doktoru, kafedra müdiridir. Ən açılmaz düyünlü bir dilək üçün onun «hə»sini almaq istəyirsənmi - Füzulinin qeyri-adi bir misrasını dindir, Şekspirin bir fəlsəfi monoloquna işarə vur, Balzak realizmindən bir kərpic tərpət, Lermontov incəliyindən bir sap çək. Sabirin sadəcə adını tutg Bəxtiyar özündə olmayacaq. Onun gözlərinin nəm işığında, muma dönmüş titrək vücudunda bu misra səslənəcək:
Bircə ondan razıyam ki,
Özümdən narazıyam.
Bəs bu özündən əbədi narazı şairdən oxucu razılığı necədir?
Bu suala cavab vermək üçün bir qədər haşiyə çıxım. Açıq deyim ki, Azərbaycanın «şer bazarı»na təzə nırxla çıxmaq, diqqət cəlb etmək, Azərbaycan oxucusunu bir şair kimi heyrətləndirmək çox çətindir. Xaqanidən, Nizamidən ta Sabirə, Səməd Vurğunacan elə nur dağları görüb, elə müdrik kəlamlar eşidib ki, gərək meydana çıxan oğul əvvəlcədən özünü tərəziyə qoymağı bacara. Təkcə «Təbrizi» təxəllüslü klassiklər bir xalqın ədəbiyyatını təmsil edə bilərdilər.
Neyləmək? Qorxmaqmı? Bəli, qorxmalısan ki, sənin qarşında bu qədər zəngin sənət nümunələri var. Xeyr! Qorxmamalısan! Nə yaxşı ki, bu böyük ənənə var. Ona söykənməli, ona arxayın olmamalı, irəli və irəli getməli!
Bəxtiyar Vahabzadə necə? Bu əlvan sənət mühitində öz rənglərini yarada bildimi? Onu oxucudan soruş! Bunun üçün Azərbaycan torpağına bağlı, Azərbaycan dilinin poetik dadını gözəl duyan – ayıq, savadlı oxucu qapısını aç. Buna vaxtın çatmaz. Təkcə kitabxanalara gir, mağazalardan soruş. Soruş ki, Bəxtiyar poeziyasının azarkeşi nə qədərdir? Bu sirri açıq, cəsarətlə və bəzi şairlərin acığını tutdurmadan desək, Bəxtiyar Vahabzadə poeziyasının azarkeşi bütün Azərbaycan xalqı qədərdir. Təəssüf ki, bu populyarlıq, bir respublika daxilində olan şöhrətlə nisbətdə Bəxtiyar «kənarda» az məşhurdur. Bunun əsas səbəblərindən biri odur ki, o, özü-özünün tərcüməçisi, «kənara çıxması» ilə az məşğul olur. Birinci vəzifəsini başını aşağı salıb gecəli-gündüzlü yazmaq hesab eləyir. Bəlkə də yaxşı eləyir. Qalan işləri ədəbiyyatşünaslar, nəşriyyatlar, redaksiyalar görməlidir.
Azərbaycanın hər hansı bir kəndinə, mərkəzdən uzaq qəsəbəsinə getsən onlarla oxucu birdən ayağa qalxıb Bəxtiyarın şerini əzbərdən deyər. Bundan böyük sənətkar xoşbəxtliyi varmı? Qoy ədəbiyyatın təşkilati məsələləri ilə məşğul olanlar «özünü unudanları» unutmasınlar.
Bəxtiyar Vahabzadənin poeziya yükünü, məncə, bir əsrin maşını tutmaz. Bu yük cild-cild poeziya kitablarından, elmi monoqrafiyadan, neçə pyesdən, saysız-hesabsız məqalədən ibarətdir. Mən bunların adını qəsdən sadalamıram. Kim Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığı ilə tanış olmaq istəyirsə, yuxarıda dediyim kimi, Azərbaycanda qarşısına çıxan ilk mağazaya girsin. Əksər halda deyəcəklər: «Satılıb». Kitabxanaya baş çəksin. Deyəcəklər: «g əldədir».
Özündən özü haqda soruşsanız, bəlkə də onun məsləkinə xas olan bu misraları təkrar edər:
Min dəfə, milyon dəfə
Doğulsaydım yenidən
Şer, sənət yolunu
Götürərdim yenə mən.
Onun bu şer-sənət yolu oxucunu B.Vahabzadə yaradıcılığının elə oxşarsız lövhələrinə, elə həlim, mülayim, günəşli-baharlı iqliminə tuş edər kig Bəxtiyar poeziyasının iqlimində yaşamaq xoşdur.
1983