BİOQRAFİYA

«Arzularının əlləri uzalı qalan,

 ürəyini dağlara əmanət edən»

şairin qısa bioqrafiyası.

14.X.1933-cü il - Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şahbuz rayonu, Nurs kəndində anadan olmuşdur.

1940-cı il -  Şahbuz rayonunun Nurs kəndinin 1-ci sinfində təhsilə başlamışdır.

1945-ci il – Atası İnfil kişi «xalq düşməni» adı ilə  Sibirə sürgün olunmuşdur.

1949-cu il – Kəndşahbuzda orta məktəbi bitirmişdir.

1950-ci il – APİ-nin coğrafiya fakültəsinə daxil olmuş və eyni zamanda yaradıcılığını da davam etdirmişdir.

1951-ci il – Yazıçı İ.Şıxlının təşkil etdiyi ədəbi dərnəyin məşğələlərində iştirak edir.

1952-ci il – «İnqilab və mədəniyyət» jurnalının may nömrəsində «Yanın işıqlarım» şeri çap olunur. Mətbuatda çap olunmuş bu şerilə ədəbiyyat aləminə qədəm qoymuşdur.

1954-cü il – APİ-ni bitirmiş, təntənəli buraxılış gecəsində məzunlara həsr olunmuş «Ayrılıq» şerini oxumuşdur.

1955-56-cı illər – Şahbuz rayonunun Nurs kəndində müəllim işləmişdir.

1957-ci il – Azərbaycan Nazirlər Soveti yanındakı Baş Mətbuat İdarəsində müvəkkil vəzifəsinə işə qəbul edilmişdir. Həmin il «Üç oğul anası» poemasını çap etdirmişdir.

1957-ci il – Azərbaycan Yazarlar Birliyinin üzvü olmuşdur.

1958-ci il - 8 noyabrda ailə həyatı qurmuşdur.

1959-cu il – «Sevgi nəğməsi» adlı ilk şerlər kitabı «Azərnəşr»də çap olunmuşdur.

1959-cu il -  Moskva SSRİ Yazıçılar İttifaqı nəzdindəki M.Qorki adına ikiillik Ali Ədəbiyyat kursuna daxil olmuşdur.

1961-ci il -  Ali Ədəbiyyat kursunu bitirdikdən sonra «Maarif» nəşriyyatında redaktor işləmişdir.

1961-ci il – «Üç oğul anası» şerlər kitabı çapdan çıxmışdır.

1962-ci il – M.Ə.Sabirə həsr olunmuş «Mən də insan oldum» poeması tamamlanıb dövrü mətbuatda dərc olunmuşdur.

1963-cü il – Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında bədii ədəbiyyat redaksiyasının müdiri vəzifəsinə irəli çəkilmişdir.

1963-cü il – «Mən səni taparam» kitabı nəşr edilmişdir.

1964-cü il- «Araz axır» adlı poemalar toplusu çapdan çıxmışdır.

1965-ci il – Dövrü mətbuatda şer  və məqalələri ilə çıxış etmişdir.

1966-cı il – «Anamdan yadigar nəğmələr» adlı kitabı nəşr edilmişdir.

1967-ci il – «Ulduz» jurnalına məsul katib təyin edilmişdir.

1967-ci il – «Ömür karvanı» kitabı «Azərnəşr»də çap olunmuşdur.

1968-ci il -  Məqalə və şerləri ilə dövrü mətbuatda çıxış etmişdir.

1969-cu il – «Gənclik» nəşriyyatında «İllərdən biri» kitabı çapdan çıxmışdır.

1970-ci il – «Ədəbiyyat və incəsənət» qəzetində baş redaktor müavini  vəzifəsində çalışmışdır.

1971-ci il – Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının poeziya bölməsinə 1981-ci ilə qədər rəhbərlik etmiş, milli şerin  inkişafına, ədəbi  gəncliyin formalaşmasına səy göstərmişdir. «Yer üzünün Qarabağ düzü», «Qarabağ simfoniyası» məqalələrini çap etdirmişdir.

1972-ci il – «Ədəbiyyat və incəsənət» qəzetində N.Nərimanovun anadan olmasının 100 illiyi ilə ədaqədar hazırlanmış xüsusi nömrədə verilmiş materiallara görə millətçi kimi baş redaktor müavini vəzifəsindən azad edilmişdir.

1973-cü il – «Qanadlı qayalar» kitabı işıq üzü görmüşdür.

1973-cü il – Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı Baş redaktorunun müavini kimi işləmişdir.

1974-cü il – «Gənclik» nəşriyyatında «Atamın kitabı» kitabı çap olunmuşdur.

1974-cü il – Yeni nəşrə başlayan «Azərbaycan təbiəti» jurnalının baş redaktorluğuna irəli çəkilmiş və ömrünün sonuna qədər orada işləmişdir.

1974-cü il – «Həyatın və sözün rəngləri» adlı publisist kitabı nəşr edilir.

1975-ci il – Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanı ilə təltif olunmuşdur.

1978-ci il – «Oxucuya məktub» kitabı  «Gənclik» nəşriyyatında çap edilmişdir.

1978-ci il – Əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adına layiq görülmüşdür.

1979-cu il – «Aylarım, illərim» adlı kitabı oxucuların ixtiyarına verilmişdir.

1982-ci il – Azərbaycan SSR Fəxri fərmanı ilə təltif olunmuşdur.

1982-ci il – ««Dünya sənin, dünya mənim» şerlər kitabı Azərbaycan SSR Dövlət mükafatına təqdim olunmuş, lakin məlum səbəblərə görə mükafat verilməmişdir.

1983-cü il – «Dünya sənin, dünya mənim» kitabı «Yazıçı» nəşriyyatında nəşr edilmişdir.

1984-cü il – Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi fəxri adına layiq görülmüşdür.

1986-cı il – «Seçilmiş əsərləri» kitabı «Yazıçı» nəşriyyatında çap olunmuşdur.

1988-ci il – «Azərbaycan» və «Ulduz» jurnallarında çap olunmuş şerlər silsiləsinə görə Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatını almışdır.

7.XII.91-ci il - Azərbaycan Respublikasının Xalq şairi fəxri adına layiq görülmüşdür.

1991-ci il – Türkiyədə Məhəmməd peyğəmbərin doğum günü münasibətilə keçirilən müsabiqədə «Ya rəbbim, bu dünya sən quran deyil» adlı şerinə görə xüsusi mükafatla təltif olunmuşdur.

1992-ci il – «Daş harayı» kitabı çap olunmuşdur.

1992-ci il – «Dünya düzəlmir» kitabı  oxuculara çatdırılmışdır.

1994-cü il- «Qayalara yazılan səs» kitabı çap edilir.

1995-ci il – Müstəqil Azərbaycanın ən yüksək mükafatı – «İstiqlal» ordeni alan ilk üç şairdən biridir.

1995-ci il – Dövlət tərəfindən Almaniyaya müalicəyə göndərilir.

1997-ci il – «Yol ayrıcında söhbət» kitabı oxuculara təqdim olunur.

2001-ci il -  «Sənətdə son mənzil olmur» publisist kitabı nəşr olunur.

2002-ci il – Uşaqlar üçün yazılmış şerləri toplu halında «Şikayət dəftəri» adı ilə «Adiloğlu» nəşriyyatında çap edilir.

2002-ci il – «Qayalara yazılan səs» kitabı Təbrizdə ərəb əlifbası ilə çap olunur.

2002-ci il -  «Ağlayan qayalar» adlı suvenir kitabı çap edilir.

2003-cü il – Son illərin şerləri «Vətən deyin» adlı kitabında çap olunmuşdur.

2003-cü il – «Əsgər andı» kitabı çap edilib əsgərlərə paylanır.

2003-cü il – Cildləri – 1-2-3-4 – dörd cilddə toplanıb çap olunmuşdur.

2004-cü il – Dövlətin qərarı ilə 1-2 cildliyi çap edilir.

2004-cü il – «Çaşıoğlu» nəşriyyatında «Seçilmiş əsərləri» kitabı nəşr edilir.

XARİCİ DİLLƏRDƏ ÇAP OLUNMUŞ KİTABLARI

1966-cı il – Mamed İbraqim «Poyu Araks» (Moskva, Sovetskiy pisatelğ, stixi)

1975-ci il - Mamed Araz «Kamennıy orel» ((Moskva, Sovetskiy pisatel)

1981-ci il -Mamed Araz «Krılatıe skalı» (Baku, «Yazıçı»)

1983-cü il - Mamed Araz «Kniqa otsa moeqo» ((Moskva, Sovetskiy pisatel)

1983-cü il - Mamed Araz «Zaveshanie» (stixi na qruzinskom yazıke, Tbilisi)

1990-cı il – M.Araz  «Seçilmiş ?s?rl?ri» (Türkiyə, Kültür Bakanlığı)

2006-cı il – Məmməd Araz «Dünya sənin, dünya mənim» (fransızca, Bakı)

TƏRCÜMƏ ETDİYİ ŞERLƏR

1964-cü il – Sergey Mixalkov «Foma»

1965-ci il R.Taqor «Təbiətin intiqamı»

1966-cı il Qaysın Quliyev (şerlər)

1970-ci il – Abay (şerlər)

1974-cü il – Qevorq Ağacanyan «Narahat ürək»

1975-ci il – Mixail Svetlov (şerlər)

1982-ci il – N.A.Nekrasov «Rus qadınları»

1988-ci il – «Ocaq başında» (müxtəlif tərcümələr kitab şəklində)

M.ARAZ HAQQINDA ÇAP OLUNMUŞ KİTABLAR

1993-cü il – İsa Həbibbəyli «M.Araz-60, Millilik və bəşərilik»

1993-cü il – İsa Həbibbəyli «Məmməd Araz»

1994-cü il – Vaqif Yusifli «Məmməd Araz dünyası»

1998-ci il -  Yavuz Axundlu «İstiqlal şairləri»

1999-cu il – Y.Əliyev «Vətən sənə oğul dedi»

1999-cu il – İ.Həbibbəyli «Xalq şairi Məmməd Araz» (albom-monoqrafiya)

2000-ci il – Qardaşxan Əzizxanlı «Seçilmişlər və mən»

2001-ci il – Abdulla Qurbani  «M.Araz üç gün cəbhə bölgəsində»

2001-ci il -  «Haqqın  var yaşamağa, haqqın var, Məmməd Araz» (xatirələr, ithaflar)

2002-ci il – Raqif Nazimoğlu «Məmməd Arazla söhbət»

2002-ci il – Əmirxan Xəlilli «Məmməd Araz dühası»

2003-cü il – Flora Xəlilzadə «Məmməd Araza məktub»

2006-cı il – «Mən özüm bilirəm nəçiyəm, nəyəmg» (Haqqında məqalələr toplusu)

2008-ci il – Gülxanım Fətəli qızı «Məmməd Arazlı günlərim»

2004-cü il - dekabrın 1-də  günorta saat 13.40-da vəfat etdi.