|     |     |  
 
         
   
 

MƏMMƏD ARAZLI GÜNLƏRİM
GÜLXANIM FƏTƏLİ QIZI

SƏNƏTDƏ SON MƏNZİL OLMUR
PUBLİSİSTİK YAZILAR VƏ MÜSAHİBƏLƏR

MƏN ÖZÜM BİLİRƏM NƏÇİYƏM NƏYƏM
HAQQINDA YAZILMIŞ MƏQALƏLƏR
 
YURDUMUZUN TƏBİƏTİ

Bu ucsuz-bucaqsız Günəş sisteminin balaca övladlarından biri olan  balaca planetimizin – Yerin belə böyük, belə əzəmətli, belə işıqlı görünməsinə əsas səbəb odur ki, o, yaşıl dünyadır, canlıdır, “döşündən insana süd verir”.
Bizim bu balaca planetimiz böyük dünya adlanır; nəhəng qitələrə bölünüb, yaşıl meşələrə bürünüb, uca dağlara vüqarlanıb, sulu çaylara naxışlanıb.
Fiziki-coğrafi cəhətdən bu bölgülər, bu ayrılmalar ulu Günəşin cazibəsinə, Yerin hərəkət-fırlanma qanununa eyni dərəcədə tabedir.
Lakin bir səma altında, bir planet üstündə müxtəlif siyasi-ictimai mənzərələr yaradan insan şüuru onu əhatə edən ətraf mühitə eyni münasibətlə yanaşmamışdır; uzun tarixi inkişafdan sonra, elə indinin özündə də ətraf mühitə münasibət təbiətin insana səxavəti müqabilində çox ziddiyyətli, hətta bəzi hallarda çox mürtəce və qeyri-insanidir. Bir sıra ölkələrdə ətraf muhitə munasibət yalnız ondan bir sey qoparmaq, onun təbiət nizamını pozmaqla ona hec bir sey verməmək xarakteri dasıyır.
 Axı qitələr, olkələr bir-birindən siyasi cəhətdən fərqlənə bilər. Muxtəlif quruluslu iki qonsu olkəyə isə yagış eyni cur, qar eyni cur yag?r, lakin birinin t?bi?tind? pozulan nizam ist?r-ist?m?z dig?ri ucun d? t?hluk?lidir. El? bir nag?l gost?rin ki, onun tilsiml?ri dağlara duyuml?nib daglarda ac?lmas?n.
Bir anlıga xalq yaradıcılıgından, umumən ədəbiyyatımızdan daglarla bagl? olan ag?lar?, bayat?lar?, dig?r ser novlərini goturun, mesələrə, quslara, cəmənlərə-cicəklərə, heyvanlara, bulaqlara, caylara, ac?q v? buludlu s?maya, s?rin mehli s?h?r?, m?hzun axsama h?sr olunmus s?n?t numun?l?rini ixtisar el?yin. Gorun, ?d?biyyat?m?z, dekorativ-t?sviri s?n?timiz nec? d? yoxsullasar, nec? d?  yoxlasar. Insan m?n?viyyat? nec? d? hecl?s?r. Insan n?inki m?n?vi c?h?td?n, h?m d? fiziki kamillik bax?m?ndan c?l?zlasar, hissiz-duygusuz boz dasa cevril?r.
Insan t?bi?t? qars? yox, t?bi?td? onu s?naqdan c?xaran quvv?l?r? qars? ozunu haz?rlam?sdır. Boyuk b?s?ri sivilizasiyan?n ilk c?g?r?, hec subh?siz, t?bi?td?n baslam?sd?r.
Bir nec? q?rin?ni cevirin. ?kincid?n holavar?, cobandan sayac? n?gm?sini “geri cag?r?n”. Gorun, onda coll?rin b?r?k?ti, yamaclar?n tut?k s?si q?fild?n nec? yoxa c?xar. N? imis bu n?gm?-bayat?, t?bi?tin insana b?xs etdiyi cay n?r?si, s?lal? gurultusu, bulaq p?c?lt?s??..
N? ucun  ARDIC AGACI q?dimd?n b?ri “muq?dd?s agacm?s”, ona ?l qald?rmaq ?n boyuk q?bah?t imis? Ard?c h?mis? yas?ld?r, quru yamaclarda suvar?lmadan yasay?r, torpag? yasad?r – as?nmadan, ucqundan qoruyur.
B?s DAGDAGAN nec?? T?s?vvur edin ki, dagdagan goy?r?n muhitd? – susuz, c?lpaq qayal?qda yaln?z dagdagan tab g?tirib yasay?r. Xalq onu n? yollasa qorumal? idi. O da muq?dd?s agaclar siyah?s?na daxildir.
Gorun, xalq?n bu hec bir dini ehkamla ?laq?si olmayan “muq?dd?s etiqad?”na kor-koran? balta c?k?nd? n?tic?si n? olur? Quru s?hra v? yar?ms?hra iqlimind? xalq?n muq?dd?sl?sdirdiyi n?h?ng govd?li, n?h?ng cad?r kolg?li minillik NARB?ND agaclar?n?n koku k?silir.
T?bi?t? munasib?t “kecmis? munasib?t” deyil. T?bi?t biz? n? g?tiribs? kecmisd?n g?tirib. Milyon ill?rin s?nag?ndan kecir?-kecir? g?tirib.
Az?rbaycan t?bi?ti Az?rbaycan torpag? dem?kdir. T?bi?tin t?z?d?n tikilib qurulmas? mumkun olmad?g? kimi, torpag?n da t?z?d?n “?l?nib x?lbirl?nm?si” mumkun deyil. Indi yaln?z onun t?bii imkanlar?n? z?nginl?sdirm?k, onu quvv?tl?ndirm?k, onu nizamnam? il? idar? etm?k laz?md?r.
Torpaga israfc? munasib?t! K?ndl?r, rayon m?rk?zl?ri, bir s?ra yasay?s m?nt?q?l?ri ?kin yerl?rin? dogru “enin?-uzununa” nec? d? “s?xav?tl?” genisl?nir!
Q?dim k?ndl?ri goz onun? g?tirin; onlar?n coxu d?r? bogaz?nda, dasl?-qayal? yamaclarda, ozl?ri d? s?x – bir evin eyvan? o biri evin dam?na c?x?r. Duz?nlik, munbit yer ?kin-bicin ucun, otlaq-bic?n?k ucundur.
El? Bak?n?n boyrund?c? X?rdalan q?s?b?sinin yuxar?-duzlu, yal-yamaca dogru deyil, b?r?k?tli duz?nliy? –qiym?tli torpag? olan ?kin?c?y? dogru genisl?nm?sin? hans? ag?lla imkan verilmisdir? Bu, ?n az? elmi korluq, ?n az? g?l?c?k n?slin pay?na s?rik olmaq dem?kdir. Cox t??ssuf ki, torpaga bu cur munasib?t faktlar? bir deyil, bes deyil, on deyil...
Torpaga israfc? munasib?ti m?hdudlasd?ran birinci s?rt daxili v?t?ndas vicdan? olmal?d?r. Ondan sonra h?r cur q?rar q?bul etm?k mumkundur.
Havan?n, suyun, torpag?n, umum?n ?traf muhitin cirkl?nm?si m?s?l?l?rin? munasib?td? hec bir qeyri-ayd?nl?q, anlas?lmazl?q yoxdur. Cunki biz Az?rbaycan t?bi?tinin kesiyind? durmaqla h?m d? butun Yer uzunun t?bi?tini qorumus oluruq. T?bi?t? munasib?t m?s?l?l?rind? “muxtariyy?t” yoxdur. ?g?r bir rayonun dag yamaclar?nda mes?l?r ?t?yini qatlaya-qatlaya qeyb? c?kilirs?, dig?r rayonda su, birind? qus n?gm?si, bir basqas?nda ceyran c?hlimi yoxa c?xacaq...
T?bi?t tamd?r, butovdur. O, oz qanunlar?ndan basqa bir d? insan ?lin? mohtacd?r. Insan t?bi?tin yag?s? olanda b?cağ? ozun? qars? cevirir. Insan t?bi?tin t?bibi olanda ozunu vaxts?z olumd?n xilas edir.
Dagl?-mes?li, d?r?li-duz?nli, barl?-b?hr?li Az?rbaycan t?bi?ti! Xalq?m?z?n t?bi?tin? b?nz?r t?bi?t! Xalq?m?z?n n?gm?sin?, s?n?tin? b?nz?r t?bi?t!
                             
                                                                  may, 1975
 
 
Bizim Nizami yaşlı ağsaqqal, müdrik poeziyamız, eyni zamanda, həmişə gənclik həvəsli, gənclik ehtiraslı olub.
Əsl sənət «söz oxuna meylli» deyil
Başqa cür desək,  sənətkar insan  da dağlar kimidir.
Şair doğmalığı, şair yadlığı!
Təbiət arxayın idi, toxtaq idi. Ancaq zaman elə zaman idi ki,
Uzun müddət xatirə yazmağı xoşlamamışam. Elə indi də xoşlamıram.
Niyyətimiz haradır, Mənzilimiz?...
Ucalıq, mərdlik və dostluq poeziyası



free counters
Copyright© 2009 Saytı hazırladılar:
İdeya: İradə Tuncay
Dizayner: Nizami Allahyarov
Operatorlar: Mehriban Cəfərova, Gülər İsmayılova, Vüsalə Babayeva
Korrektor: Şamxal Şəbiyev
Site by: azDesign.ws