|     |     |  
 
         
   
 

MƏMMƏD ARAZLI GÜNLƏRİM
GÜLXANIM FƏTƏLİ QIZI

SƏNƏTDƏ SON MƏNZİL OLMUR
PUBLİSİSTİK YAZILAR VƏ MÜSAHİBƏLƏR

MƏN ÖZÜM BİLİRƏM NƏÇİYƏM NƏYƏM
HAQQINDA YAZILMIŞ MƏQALƏLƏR
 
ƏZİZ DOSTUM, ŞAİR QARDAŞIM TOFİQ!

Heç cür inana bilmirəm ki, sənin 60 yaşın tamam olub. Mənə elə gəlir ki, sən özün də inana bilmirsən. Mənə elə gəlir ki, bu çox ciddi zarafatdır.  Yəqin ki, sən özün də bunu çox şirin yuxu hesab edirsən. Həqiqi mənada ömrün  bu zarafatı yuxu da ola bilər. O Şahbuz dağlarına kəklik ovuna çıxdığın günlər yuxu idi.  Əlvida  ətəklərində  İsmayıllı meşələrində  gəzib itdiyin, özünü meşə sükutunda itirdiyin dəmlər də yuxu idi.  Burada Nərimanın misrası yadıma düşür:

- Hamısı bir anlıq, hamısı zarafat.

Ancaq belə deyirlər ki,  «yaşnan zarafat olmaz». Səni təbrik edirəm, qardaş! 60 yaşın  mübarək! Bu, sənin ömründür, bu, sənin yaşındır. Sən öz ömrünü yaşamısan, sən öz yaşını yaşamısan. Biz də səninlə dabanqırma gəlirik. Sən bu 60 ilin təxminən 40 ilini  qibləgah bildiyimiz  sənətə həsr eləmisən! Böyük qürurla, zəhmətlə, böyük ehtiramla, böyük həvəslə. Sənin rəngarəng yaradıcılığının çox böyük hissəsini uşaq ədəbiyyatının təbliğatı, onun müxtəlif dillərə  tərcüməsinin təşkili məsələləri tutur. Səni müxtəlif ədəbi görüşlər  zamanı müşahidə etmişəm: uşaqlarla görüş zamanı  əsl mənada  dönüb uşaq olursan. Onlara qarışıb özün də oynamaq, gülmək, onlar kimi əl çalmaq, atılıb-düşmək istəyirsən. Uşaqların qarşısında dartınıb duranlardan  fərqli uşaq aləmini  duyan, onun xarakterini sənətə  gətirən,  xalqın dediyi kimi, sən uşaqla uşaq, böyüklə böyük olmusan. Burada mənim zərrə qədər də mübaliğəm yoxdur.
Bəzi əsərlərinin – kitablarının adlarını çəkirəm: «Dibçək», «Utancaq oğlan», «Meşədə səs», «Ana qucağı», «Ulduzlar, düşüncələr», «Kəpənək gözəlliyi», «Məhəbbətin sirr deyil», «Bu işıqla qalacağam»  və s.  Nəsr əsərləri: «Dalğalar», «Pəncərəyə toxunan budaq», «Yerə dağılan muncuqlar», «Gecə qapı döyülür»g Bunlar sənin gərgin yaradıcılıq işinin bir hissəsidir.  Mən ona görə «gərgin» sözünü  işlədirəm ki, sən  təkər üstə hərəkət edən  müəlliflərdən deyilsən.  Sənin çətin yazdığın, özünəməxsus  ədəbi məhsulların – hər naşirin  ələyindən keçmir. Sənin həmişə hay-küydən uzaq, «qırmızı bayraqsız», dəbdəbəsiz, təmkinli, toxtaq  ədəbi nəfəsin olub.  İndi də həmin ahənglə işini  davam etdirirsən. Bu xoşbəxtlik  hamıya nəsib olmadı. Çoxları öz inqilabi «sənətləri» ilə düzün ortasında lüt-üryan qaldılar.
Şübhəsiz, belə yazı  müəllifləri içərisində istedadlar var idi: Bunlar onda  bədbəxt oldular ki,  sənətin qanunlarını  unutdular, özlərini  zamanın yedəyinə verdilər.  Bir də, əsasən, uşaq və gənclər ədəbiyyatı  ilə məşğulluğun səni o ədəbiyyatın  «çiynində oturan»  partiyalı ədəbiyyat şüarından  xeyli qoruyub.  İndi diqqətlə  gözdən keçirəndə  aydın olur ki,  sənin əla, yaxşı və orta səviyyəli  nəyin varsa, çoxu sənə məxsusdur, bunlar biz ədəbiyyata  gələn məqamlarda oxunan (bizi də bu xora qoşmaq istəyən) «gəlir kommunizmg» xorundan  uzaq olan nümunələrdir.
Yəqin ki, 50-ci illərin  əvvəllərində çox  təntənəli keçən  «Gənclər günü» yadındadır.  Doğrudur, o  vaxtlar Əli Kərim  istisna olmaqla yaxşı şer çox az yaranırdı.  Təbiidir ki,  yaranmayan da oxunmurdu. Ara-sıra parıldayan  lirik şerləri  də o zamanın  çevik tənqidçilərinin bircə atmacası – «ictimai motiv yoxdur» - dərhal söndürürdü. Ədəbiyyata öz  köçü,  öz ehtirası ilə gəlmək istəyən cavanların ağzı boya verilir, onların diqqəti  «dinc quruculuq» mövzularına  - körpü təmiri, evlər tikən inşaatçı, asfalt çəkilişi və s. müasir məsələlərə  yönəldilirdi.
Bunları deməkdə məqsədim öz funksiyalarından çox  siyasi ədəbiyyat, texniki və müxtəlif təsərrüfat ədəbiyyatı  funksiyalarını yerinə yetirməyə məcbur edilən yazıq bədii sənət  müəlliflərinin nə qədər qıl körpülərdən keçdiklərini yadına  salmaqdır: bu vəziyyətlər, bu məqamlar taleyin yaratdığı  yazılarmış və bunları  keçmək vacibmiş. Amma niyə vacibmiş? Bu mərhələni ayrı cürə də keçmək olarmış. Keçmiş, adətən, xoş xatirə ilə dolu olur.  Heyflər ki, keçmişimizə layiq olmayan  mənzərələr də çox idi.  Ancaq gərək olmayaydı.  Bəlkə bunları nahaq  yerə xatırladım? Necə xatırlamayasan? Ömrümüz dəfn  olunmayan yerə necə gəlməyəsən. Gəldinsə, necə kövrəlməyəsən. Keçmişindən arxayın adamlar bu gün rahat yaşaya bilərlər. Mən sənin bioqrafiyanı yazmaq fikrində deyiləm. Heç kəsin bioqrafiyası yazılmır. Hər kəs özü yazır öz bioqrafiyasını: öz xoş əməlləri ilə və ya əksinə. Tofiq! Sən özün də yaxşı bilirsən ki,  əsl sənətkar şöhrətini  şöhrətləndirən «ilkin»  və ya «ikinci», «üçüncü» və i. eləməklər mövcuddur. Onu da bilməmiş deyilsən ki,  bu qarmaqarışıq, hərənin bir səmtə çəkdiyi mühitdə müvazinət saxlamaq, ləngər saxlamaq çətin işdir, çox çətin. Yuxarıda dediyim ilkin şərtlərdən ən ilkini  səmimiyyətdir,  sənətkar səmimiyyəti, insan səmimiyyəti: sən o sənətkar səmimiyyətini  saxlayan insansan! Sənin bu qarışıq mühitdə sabaha inamını büdrəyib yıxılmağa qoymayan bu keyfiyyətlərin olub.
Sabaha gedən yol itə bilər, bu, mümkündür. Bu da mümkündür ki,  o yolu nə yollasa bərpa eləməyə  əlac tapılar.  Sabaha çağırış da  hansısa küləyə, hansı qasırğanınsa caynağına  ilişər, əlimizin o caynaqları kəsməyə imkanı  var.
Ancaq sabaha inamı itirmək çox  ağır işdir.  İnam yamaq götürmür. Mala götürmür. Tikan tutmur. İnamı  seyfdə də saxlamaq olmur.
Nə isə, indi sadalamağın yeri deyil: Nə olur, nə olmur.  Bu olanın olmadığı, olmayanın olduğu  bir zamanda  mən elə bilirəm ki,  əsl sənətə,  əsl sənətkara  ehtiyac böyükdür.  Bu yolda innən belə də ümidini, inamını ovxarlı saxla, əziz dostum! Səni bir də təbrik edirəm!

                                                                         27 noyabr, 1991


 
Bizim Nizami yaşlı ağsaqqal, müdrik poeziyamız, eyni zamanda, həmişə gənclik həvəsli, gənclik ehtiraslı olub.
Əsl sənət «söz oxuna meylli» deyil
Başqa cür desək,  sənətkar insan  da dağlar kimidir.
Şair doğmalığı, şair yadlığı!
Təbiət arxayın idi, toxtaq idi. Ancaq zaman elə zaman idi ki,
Uzun müddət xatirə yazmağı xoşlamamışam. Elə indi də xoşlamıram.
Niyyətimiz haradır, Mənzilimiz?...
Ucalıq, mərdlik və dostluq poeziyası



free counters
Copyright© 2009 Saytı hazırladılar:
İdeya: İradə Tuncay
Dizayner: Nizami Allahyarov
Operatorlar: Mehriban Cəfərova, Gülər İsmayılova, Vüsalə Babayeva
Korrektor: Şamxal Şəbiyev
Site by: azDesign.ws