Artıq Azərbaycan poeziyasında yeni bir zirvə fəth olunur. Məmməd Araz zirvəsi. Bu zirvənin yolları enişli-yoxuşlu, üfüqləri genişdir. Bu zirvənin öz şahini, öz qartalı var – Məmməd Araz.
M. Araz poeziyamızda müstəsnalıq təşkil etmir. Azərbaycan şeri nə onunla başlayır, nə də onunla qurtarır. Ancaq özünəməxsus fərdi üstünlükləri var bu şairin. Bu üstünlüklərdən biri doğma şerimizdə Məmməd Araz heyrətidir. Onun hər misrasında, hər bəndində duyulur bu heyrət, bu özünəməxsusluq.
Elə bil hardasa bir şirinlik, bir doğmalıq, bir sığal, bir nəvaziş hopub bu poeziyaya. Oxuduqca sevir, sevdikcə oxumaq istəyirsən onu. Öz hökmü altına alır səni. Öz təbiiliyi, lirikliyi, həyatiliyi, fəlsəfi gücü ilə.
M. Arazla oxucular “Azərbaycan” jurnalının bu ilin ikinci nömrəsində yenidən görüşür. Jurnal onun şerləri ilə başlayır. Burada şairin doqquz şeri verilib. Əlbəttə, bu doqquz şer bir ümmandan doqquz damladır. Lakin bu ümmanın hər damlasının öz zəngin çalarları var. M. Araz bütöv şairdir, bütövlüyü də sevir:
            ...Yaman dərddi: göz önündə bir dağ sovrula,
            Görəsən ki, dolanmadı, dönmədi hava...
O, bu bütövlüyə bütün yaradıcılığı boyu sadiqdir.
Cəmiyyətdə yaşaya-yaşaya özünü cəmiyyətdən kənarda görmür. Həyat həqiqətlərinə realdır. O, bəşərin taleyi üçün həyəcan keçirir. “Okeanın o tayına məktub” şerində “quduz canavar”, “ikibaşlı əjdaha” adlandırdığı vəhşilərin tipik obrazlarını yaradır və onların ölüm yayan məqsədlərinə qarşı öz şair-insan səsini ucaldır.
            Bu “bəhrəli” ölümü əvvəl
            Öz bağınızda əkin,
            Doğma torpağınızda əkin,
            Atanızın, babanızın qəbrinə yaxın yerdə;
            Çayınız, bulağınız,
            Gülüşünüz axan yerdə -
deyən  şair tamamilə haqlıdır. Çünki  haliyədə imperialist dövlətlərinin oynamaq istədikləri “neytron oyunu” uşaqların qorxduğu cin, şeytan nağıllarından daha çox qorxuludur. Bunun ardınca şair cəsarətlə və uzaqgörənliklə deyir:
            Ölüm havaya hopanda,
            Yağışa, buza dönəndə,
            Daha qorxu, təşviş olmur;
            Onda hamı siyirməqılınc olur.
            Donmaz suya dönür,
            əriməz tunc olur.
Şairin bu şerlərində bir həssaslıq, bir kövrəklik də duyulur. “Yazı masama” şerində deyir:
            Dərd eləmə, desəm ki:
            Yazı masam, ölürəm!
            Ölə-ölə yazmıram,
            Yaza-yaza ölürəm.
Bu fikir “Əlli yaşıma ön söz” şerində daha qabarıq verilib. Sanki həyatını misralara köçürüb acısı ilə, şirini ilə oxuculara çatdırmaq, onlara tərcümeyi-halını müfəssəl danışmaq fikrindədir.
            Əsrin ortaları qaynar çağlarım...
            Axıra əsrin də axırı düşdü.
            Ağır bir sənətə könül bağladım,
            Bəxtimə dərdin də ağırı düşdü.
Lakin bununla belə böyük arzular, ümidlər şairidir Məmməd Araz. Bir “günəş günü” arzulayır o. Bu elə bir gündür ki, xəyanətlərə, cinayətlərə işıq xərclənmir, raketlərin qanadı qırılır, ürəklərdən kədər, gözlərdən yaş silinir, dodaqlara gülüş qonur, ürəklərə sevinc...
Mən bu gün xalqımızın sevimli şairi Məmməd Arazın söz gülşənindən doqquz qönçə, doqquz təzə-tər çiçək haqqında oxucu sözü deməyə cəsarət etdim. Deməyə də bilməzdim. Çünki heyrəti ilə heyrətləndirmək qüdrəti var Məmməd Arazın.